Чарли Чаплин (1889–1909)—кино санъати афсонаси аксари санъаткорлар каби аввал театр саҳналарида "кашф қилинган". Чарли 14 ёшида театрнинг тўла ҳуқуқли актёрига айланган. Унинг ота-онаси ҳам Лондондаги театрлардан бирида хизмат қилишган. Эндигина атак-чечак қила бошлаган кино санъатида Чарлининг илк образлари муваффақиятсиздек кўринган бўлса ҳам, кейинчалик бу қиёфа кино оламининг энг таниқли сиймосига айланди. Ва, айтиш мумкинки, бу санъат ҳодисасидан сўнг мана бир аср ўтса ҳамки, жаноб Чаплин каби шон-шуҳрат, эътирофга сазовор инсон дунёга келгани, саҳнани "забт" этгани йўқ.
5 ёшидан бошлаб саҳнага чиққан Чарли Чаплин қиёфаси миллиардлаб инсонлар юзига табассум ҳадя қилган бўлса ҳам, тақдир тақозоси билан 10 ёшидан яшаш учун курашга киришган актёрнинг мунгли кўзлари ортида буюк ва ғамли ҳақиқатлар яширин эди. Унинг қуйида тақдим қилинаётган ҳақиқатларидан буюкликка илҳом бўлган ўз фалсафасига гувоҳ бўласиз.
“Филларни кўргани кўзим йўқ: улар шу қадар кучли бўлиш баробарида, шу қадар итоаткордирлар”.
***
“Ҳазил-мутойиба туфайли ақлга сиғар ёки сиғмас, аҳамиятли ёки аҳамиятсиз нарсаларга диққат қиламиз. Юмор бизга яшашимизга ва ақл-идрокимизни соғлом тутишимизга ёрдам беради”.
***
“Ҳамма гап самимийликда. Банан пўстлоғида сирғаниб қулаган кекса чолни кўриб, унинг лат еганини ўйлаб ачинамиз. Аммо унинг ўрнида гердайган бирор бойвачча бўлганида биз ўзимизни қаҳ-қаҳ отиб кулишдан тия олмаймиз”.
***
“Менинг азобим кимнингдир кулгисига сабаб бўлиши мумкин, аммо менинг кулгум бировнинг азобига сабаб бўлмаслиги керак”.
***
“Ҳаракатсиз тана онггидаги тасаввур ҳеч нимани ўзгартира олмайди”.
***
“Муваффақиятли бўлиш ўзингга бўлган ишончдан иборат. Ҳаттоки мен етимхонада яшаб, егулик илинжида кўчаларда дайдиган кезларимда ҳам ўзимни дунёдаги энг буюк актёр деб ҳисоблаганман”.
***
“Кулгили ҳолатда қолиб, ўз шаънини ҳимоя қилаётган инсон ҳолати бу ҳолатни тан олганникидан ҳам кулгилироқдир. Кайфи ошиб қолган пиёниста бунга ёрқин мисол: у қанчалар атрофидагиларда рисоладагидек эркак тасаввурини уйғотишга ҳаракат қилмасин, тили ва қадам олиши кимлигини фош қилиб қўяверади”.
***
“Кўзгу — менинг энг яхши дўстим. Боиси унинг қаршисида йиғлаб турганимда у ҳеч қачон кулмайди”.
***
“Биргина қотиллик билан кимдир ваҳший жиноятчига айланса, минглаб одамларнинг қотили кези келганда ҳақиқий қаҳрамонга айланади. Мақсадга кўп нарса боғлиқ”.
***
“Фожиа бизни кулгу билан унинг устидан масхара қилишимизни тақозо қилади. Эҳтимол, ижобий ҳолатимиз шунга боғлиқдир. Биз табиат кучлари олдида ожизлигимизни билсак-да, телба бўлиб қолмаслик учун куламиз”.
***
“Бу ёзиқли дунёда ҳеч нима, ҳаттоки бизнинг ташвишларимиз ҳам абадий эмас”.
***
“Ақлга қул аҳмоқлар сони телбалиги боис аҳмоқ деб ном чиқарганлардан анча-мунча кўп”.
***
“Мен бугунгача шундай эдим ҳамда бир умр масхарабозлигимча қоламан. Ва, бу мени ҳар қанақа сиёсатчидан устунлигимни белгилаб беради”.
***
“Ҳаёт — репетиция қилиш имконсиз саҳна асаридир. Шундай экан, парда тушиб, томоша баланд олқишларсиз ниҳоя топмасидан куйлаб, рақсга тушишга, йиғлаш ва қаҳ-қаҳ отиб кулишга, имкон қадар яшашга ҳаракат қилинг”.
***
“Мазмун сизга нимага керак? Ахир ҳаёт мазмун эмас, мисоли хоҳишлар денгизи-ку”.
***
“Ишсиз ўтган кунда ўзимни кечки овқатга номуносиб деб биламан”.
***
“Ҳаёт — ёнидан қараганда фожиа, четдан қараганда комедиядир”.
Инглиз тилидан Шуҳрат Сатторов таржимаси.
